دین مسیحیت ارتودوکس، از حکومت «روم» (ایتالیا) شروع شد و بعد از سقوط روم، توسط حکومت «بیزانس» (ترکیه) ادامه پیدا کرد.
بعد از فروپاشی «بیزانس» توسط حکومت عثمانی، این روسیه بود که مسیحیت ارتودوکس را زنده نگه داشت.
مسیحیت ارتودوکس، که از همان ابتدا نقش چسب جامعه و اهرم قدرت را داشته، حدود هزار سال پیش از استامبول (قسطنطنیه) وارد روسیه شد. شاید به همین دلیل است که به مسکو، لقب «روم سوم» هم داده می شود. یعنی بعد از فروپاشی «روم اول» (ایتالیا) و «روم دوم» (ترکیه)، این مسکو بود که به نوعی راه آنان را ادامه داد.
نشان دولتی روسیه را تصویر دو عقاب تشکیل می‌‌دهد. یک عقاب به شرق و دیگری به غرب نگاه می کند، که اشاره به «روم غربی» و «روم شرقی» دارد.

کمی بیشتر از ۳۵۰ سال پیش، به منظور همسانی با دیگر کشورها، تغییراتی در کلیسای ارتودوکس روسیه توسط اسقف اعظم و با حمایت تزار روسیه اعمال شد. عده‌ای از معتقدان که بعدها به «باورمندان قدیم» یا «راسکولنیک» معروف شدند، تغییرات جدید را نپذیرفته و با وجود تهدید و ارعاب حکومت، بر اعتقادات خود باقی ماندند.
این انشقاق مذهبی، اگرچه خیلی کمرنگ‌تر از گذشته، اما همچنان باپرجاست و امروزه حدود نیم میلیون «باورمند قدیم» در روسیه زندگی می‌کنند و کلیساها و مراسم مذهبی خاص خود را دارند.

بر خلاف باور ایرانیان، اکثر مردم روسیه مذهبی هستند. نام‌های مردم روسیه اکثرا ریشه‌های مذهبی دارند. کلیساها هنوز هم نقش پررنگی در تولد (غسل تعمید)، ازدواج و مراسم تدفین مردم ایفا می‌کنند. اگرچه بر خلاف دستورات دینی ارتودوکس، مرده سوزی بسیار مرسوم است.
علاوه بر این، حضور مردم در مراسم مذهبی مختلف در طول سال پررنگ است.
کلیساها و صومعه ها، هنوز هم از مهم ترین جاذبه های هر شهر و روستا هستند و «تمثال» های مذهبی، نقش بسیار مهمی در باورهای مذهبی مردم دارند.

روس ها هم مثل مسلمانان ها، برای دعا و گرفتن حاجت به کلیسا می روند و برای گشایش اقتصادی، سلامتی، حل مشکلات، دوری از بلا و… به «تمثال» های مذهبی متوسل می شوند و در اکثر خانه‌ها و دفاتر و در بعضی ماشین ها، «تمثال» های مذهبی می بینید. معمولا «تمثال» هر قدیسی (که نقش امامزاده برای مسیحیان را دارند) برای یک نوع دعا و حاجت استفاده می شود.

همان طور که ما امامزاده داریم و به آن ها متوسل می شویم، در روسیه هم کلیساهای بسیاری هست که یا محل زندگی یا گذر قدیسان مسیحی بوده و به نام آن ها نام گذاری شده. معتقدان ارتودوکس به این مکان ها رفته و به دعا و عبادت می پردازند.
اگر وقت بگذارید و روبروی یک کلیسا چند دقیقه ای به رفتار مردم دقت کنید، به کرات زنان و مردانی را می بینید که در شلوغی شهر، موقع عبور از محل کلیسا، چند لحظه ای می ایستند، صلیب به خود می کشند و بعد به راهشان ادامه می دهند. پیر و جوان هم ندارد و افراد مختلف با پوشش های مختلف خود را ملزم به احترام به اماکن مذهبی می دانند.

بعضی‌ها هم ممکن است کمی بیشتر وقت گذاشته، داخل کلیسا بروند، شمعی روشن کنند و دعا بخوانند و یا اسم عزیزانشان را روی کاغذ نوشته و در جایگاه مخصوصی قرار دهند تا کشیش در مراسم بعدی اسامی آن‌ها را بخواند و برایشان دعا کند.

همان طور که ما نذر می کنیم، بعضی از معتقدان ارتودوکس نذر می کنند تا به خود سختی بدهند. این سنت به شدت کمرنگ شده، اما هنوز افرادی هستند که در زمان های مشخص، به صورت دسته جمعی در «دسته های مذهبی» شرکت کرده و مسیر های طولانی بین دو کلیسا و حتی بین دو شهر را پیاده رفته و بر می گردند.

ور در پایان، چند کلمه‌ای درباره کلیسا:
بر خلاف کلیساهای کاتولیک، در کلیساهای ارتودوکس روسیه، صندلی برای نشستن نیست و در کل مراسم مذهبی مردم باید سرپا بیاستند.
بر خلاف کلیساهای کاتولیک، در کلیساهای ارتودوکس روسیه، اعتراف کردن نه در اتاقک‌های بسته و به صورت ناشناس، که به صورت رو در رو با کشیش انجام می‌شود.
خانم‌ها برای ورود به کلیسا باید دامن و روسری بپوشند. دامن هرچند کوتاه، بهتر از شلوار است. برای همین در ورودی کلیساها، معمولا تعدادی دامن و روسری برای افرادی که آمادگی قبلی ندارند در نظر گرفته شده است.
بخش عمده مراسم مذهبی در کلیسای ارتودوکس روسیه را موسیقی کُر بدون ساز تشکیل می‌هد که در واقع همخوانی ادعیه مذهبی است.
زبان کتب و ادعیه مذهبی کلیسای ارتودکس روسیه زبان خاصی است (Church Slavonic) و با زبان روزمره روسی متفاوت است.
بوی عود و شمع و موسیقی و نور و معماری داخلی کلیساهای ارتودوکس روسیه واقعا سحرانگیز است.
در بخش ورودی کلیساها، معمولا شمع و تمثال‌ و کتاب‌های مذهبی به فروش می‌رسد. فروشنده‌ها اغلب خادمان کلیسا هستند.
در محوطه بعضی از کلیسا‌ها که داخل صومعه واقع شده‌اند، دکه‌ای برای فروش محصولات صومعه، مانند نان متبرک و… در نظر گرفته شده است.
کنار در ورودی‌ کلیساها، تقریبا همیشه تعدادی متکدی و الکلی نشسته‌اند و درخواست کمک می‌کنند.

بهروز بهادری فر

نسخه فیس‌بوک: goo.gl/8yk8sc

مطالب مرتبط:
کلیساهای ارتودوکس روسیه – معماری بیرونی
رهبانیت در روسیه
روزه در کلیسای ارتودوکس روسیه
تاریخچه مسیحیت و اسلام در روسیه
نقشه ادیان و مذاهب روسیه
دسته های مذهبی در روسیه
«راسکولنیک» های ۱۲۰ سال پیش
جزایر «سالاوکی»
معبد همه ادیان