روسیه حدود ۲۵۰ سال زیر یوغ مغول ها بود و به نوعی نقش سپر و منجی اروپا در برابر مغول ها را بازی کرد و برای مدت ها از پیشرفت باز ماند. در قرن ۱۸ میلادی، تزار «پطر کبیر» در روسیه به قدرت رسید و درهای کشور را به روی اروپا باز کرد و اروپایی سازی روسیه آغاز شد. «پطر کبیر» شهر «سنت پترزبورگ» را بنا و پایتخت را از مسکو به این شهر منتقل کرد. از ریش مردها گرفته تا لباس مردم و سبک اداره کشور اروپایی شد و اکثر نخبه های روس با هم فرانسه صحبت می کردند.
با این که علم و صنعت و توانایی نظامی کشور پیشرفت کرد، اما هویت روسی رو به تضعیف گذاشت.
در ۸۰ کیلومتری شمال شرق مسکو، دهکده کوچکی هست به نام «آبرامتسوا» (Abramtsevo).
این اقامتگاه در اواخر قرن نوزده میلادی، یعنی زمان مظفرالدین شاه ایران، پاتوق نویسندگان و هنرمندان روس، از جمله «نیکلای گوگول» شده بود. از دل این محفل های دوستانه، جنبشی به وجود آمد به نام «جنبش اِسلاو دوستان».
آن ها به فرهنگ و هنر و ادیبات اصیل روسی تمایل داشتند و می خواستند فرهنگ و ادبیات و هنر روسیه (اِسلاو نژادها) را از نفوذ فرهنگی اروپا بزدایند.
در همان سال ها، یک صنعتگر متمول و علامند به هنر به نام «ساوا مامونتوف» (Savva Mamontov) این دهکده را خرید و در آن جا کارگاه های هنری بنا کرد. و به این ترتیب «آبرامتسوا» به شهرکی هنری برای احیا و تولید هنر روسی بدل شد.
در این شهرک هنری بود که با الهام از عروسک ژاپنی «فوکوروکوجی» (یکی از هفت خدای اساطیری ژاپن)، هنرمندی به نام «واسیلی زویوزدِچکین (Vasily Zvyozdochkin) هشت عروسک چوبی تو در تو درست کرد و نقاش معروف «سرگی مالوتین» (Sergey Malyutin) روی آن ها را به شکل یک خانواده روستایی نقاشی کرد.
چند سال بعد همسر «ساوا مامونتوف» مالک شهرک، «ماتریوشکا» (Matryoshka) یا همین عروسک های تو در تو را در نمایشگاهی در پاریس به نمایش گذاشت و برنده جایزه شد.
به مرور زمان «ماتریوشکا»، این عروسک های تخم مرغی شکل که در دل هم جا می گیرند، به یکی از صنایع دستی روسیه بدل شد و امروزه از سوغاتی های معروف روسیه است.
کلمه «ماتریوشکا» از اسم دخترانه «ماتریونا» یا همان «ماریا» آمده است.
موضوع نقاشی ها بیشتر زن و کدبانو خانه و داستان های فولکلور و اساطیری است، اما چهره های هنری، ورزشی، سیاسی و… هم جای خود را روی این عروسک ها پیدا کرده اند.
شهرک «آبرامتسوا» امروزه به یک موزه فضای باز تبدیل شده و به روی عموم باز است.
نویسنده: بهروز بهادری فر
