«کَل سَکایی» یا «سایگا» (Saiga antelope) یک نوع بز کوهی در خطر انقراض است که در استپ های جنوب سرزمین های شوروی سابق (روسیه، قزاقستان، ترکمنستان) زندگی می کند. در چین و مغولستان تقریبا به کلی منقرض شده که یکی از دلایل اصلی آن، کاربرد دارویی شاخ «کَل سَکایی» در طب چینی است.
نسخه فیس‌بوک: goo.gl/lKPbHZ
«بارزایا» (Borzaya یا Borzoi) سگ روسی شکاری از خانواده سگ تازی (سالوکی) است.
تا قبل از انقلاب شوروی، دربار تزاری و اشراف زادگان علاقه خاصی به شکار داشتند. مثلا در مسکو که آن زمان پایتخت نبود، پارک بزرگ «ساکُلنیکی» که امروزه به پارک عمومی و مجموعه نمایشگاهی تبدیل شده، محوطه ای اختصاصی برای تفریح و شکار اشراف زادگان بود.
سگ «بارزایا» هم به همین دلیل جایگاه خاصی داشت. همین طور سگ تازی که در میان روس ها به «بارزایا» ایرانی (Persian Borzoi) معروف است.
امروزه هر دو سگ به عنوان حیوان خانگی در روسیه نگهداری می شوند.
لازم به توضیح است که کبوتر بازی یکی دیگر از تفریحات رایج میان اشراف زادگان روس بوده.
بهروز بهادری فر
«نِنِت» ها (Nenet) از اقوام بومی روسیه و ساکن شبه جزیره «یامال» (Yamal) در شمال روسیه و در نزدیکی اقیانوس منجمد شمالی هستند.
«یامال» در زبان محلی یعنی «آخر دنیا» و خود کلمه «نِنِت» معنی «انسان» می دهد. نام دیگر این قوم «سامایِد» (Samoyed) به معنی «خود خوار» (بر وزن آدم خوار) است، ولی مدت هاست از این نام به جز برای سگ های سورتمه کش این منطقه (سگ سامایِد) استفاده نمی شود.
شبه جزیره «یامال» در سال های اخیر به دو دلیل در اخبار دنیا مورد توجه قرار گفت. یکی به دلیل گودال طبیعی با قطر حدود ۸۰ متر و عمق زیاد که احتمالا به دلیل گازهای زیرزمینی ایجاد شده است (گودال یامال) و دیگری، به دلیل حضور شرکت روسی «گازپروم» جهت استخراج منابع عظیم نفت و گاز این منطقه که در دهه هفتاد کشف شد.
«نِنِت» ها حدود ۴۵ هزار نفر جمعیت دارند که نیمی از آن ها، علاوه بر زبان روسی، به زبان محلی «نِنِت» هم صحبت می کنند. زندگی این قوم کوچنده به پرورش گوزن شمالی و شکار می گذرد و هر سال، سوار بر یورتمه، گله های نیم میلیون راسی خود را صدها کیلومتر در توندارهای سرد شبه جزیره «یامال» جا به جا می کنند. زمستان ها دما به منفی ۵۰ درجه سانتی گراد هم می رسد، اما تابستان ها تا ۳۵ درجه بالای صفر گرم می شود.
«نِنِت» ها هم مانند دیگر اقوام کوچنده، در خیمه (یورت) های موقت از جنس پوست گوزن زندگی می کنند که به آن «چوم» (Chum) می گویند.
رژیم غذایی «نِنِت» ها محدود است و عمدتا شامل گوشت خام، دودی و آب پز گوزن شمالی و همین طور ماهی و پرندگان می شود. «نِنِت» ها خون تازه گوزن شمالی که از معدود منابع در دسترس ویتامین است را هم می خورند و اعتقاد دارند کسی که خون گوزن نخورد زود تلف می شود.
از نظر باورهای دینی، هم شمن باوری و اعتقاد به نیروهای طبیعی و هم مسیحیت ارتودوکس در میان ساکنان شبه جزیره «یامال» رواج دارد.
تلاش های دولت شوروی برای اسکان اقوام کوچنده روسیه چندان موفق نبود، اما مدرسه برای همه اجباری شد و خانواده های «نِنِت» هم به اجبار بچه های خود را به مدارس شبانه روزی در نزدیک ترین شهرها می فرستادند. دوری چند ماهه فرزندان از خانواده برای تحصیل، که هنوز هم مانند قدیم ادامه دارد، موجب شده تا نسل جدید از هویت اصلی خود فاصله گرفته و با زبان مادری آشنایی کمتری داشته باشد.
«نِنِت» ها هم مانند دیگر اقوام بومی دنیا رو به نابودی هستند. تمایل نسل جدید به اسکان دایم، گرم شدن زمین و کاهش دوره سرما، کشف گاز و آغاز صنعتی شدن این منطقه از عمده دلایل این روند است.
بهروز بهادری فر
عکس ها از: Alessandra Meniconzi, Jimmy Nelson, Sergey Anisimov
مطالب مرتبط:
اقوام «چوکچی»
نقشه ادیان و مذاهب روسیه
در شمال شرق سنت پترزبورگ و در آب های دریای سفید، ۶ جزیره کوچک به نام مجمع الجزایر «سالاوکی» (Solovki) وجود دارند که با وجود این که خیلی کوچک هستند، تاریخ و داستانی شنیدنی دارند.
این جزایر جزیی از استان «آرخانگلسک» هستند که مرکز آن، یعنی بندر «آرخانگلسک» (Arkhangelsk) یکی از مهمترین بنادر تاریخی روسیه بوده و هست.
همان طور که می دانید، در کشورهای مختلف دنیا چندین هزار لابیرنت (هزار تو) وجود دارد. ولی دانشمندان هنوز به این پرسش که چطور می شود که در طول تاریخ، یک طرح و ساختار ثابت در گوشه های مختلف دنیا، از مصر و هند و یونان گرفته تا روسیه و اسکاندیناوی و انگلیس و آمریکا، تکرار و ساخته شده، پاسخ قانع کننده ای پیدا نکرده اند.
در روسیه حدود ۵۰ لابیرنت وجود دارد و جزایر «سالاوکی» با داشتن ۳۵ لابیرنت سنگ چین شده در یک منطقه بسیار کوچک، در دنیا کم نظیر است. سالم ترین این لابیرنت ها در جزیره «خرگوش بزرگ» قرار دارند که قطری بین ۶ تا ۲۵ متر و قدمتی چند هزار ساله دارند.
بخش دیگری از هویت تاریخی این جزایر، صومعه «سالاوکی» است. این مجموعه زیبا با قدمتی بیش از ۵۰۰ سال به عنوان یکی از مهمترین میراث فرهنگی روسیه به همراه لابینرت ها در یونسکو به ثبت رسیده است.
صومعه «سالاوکی» به سرعت به یکی از مهم ترین، شکوفا ترین و ثروتمندترین مراکز مذهب ارتودوکس روسیه بدل شد، به طوری که حتی به دولت مرکزی مالیات می داد.
اما اوسط قرن ۱۷ میلادی، یعنی کمی بعد از مرگ شاه عباس صفوی در ایران، یک سری اصلاحات مذهبی در روسیه به اجرا گذاشته شد که ناخواسته شکاف عمیقی بین مسیحیان روسیه به وجود آورد. آن عده که مخالف اصلاحات بودند («راسکولنیک» ها یا «باورمندان قدیم») به شدت مورد آزار و اذیت و تهدید حکومت قرار می گرفتند. بعضی از این«باورمندان قدیم» به قدری مخالف اصلاحات مذهبی بودند که مرگ را بر ننگ مذهب جدید ترجیح داده و به طور دسته جمعی خود را در کلبه های چوبی قفل کرده و به آتش می کشیدند.
در این دوران بود که صومعه «سالاوکی» از پذیرش اصلاحات سر باز زد و به همین دلیل برای ۸ سال تحت محاصره نیروهای حکومت تزاری قرار گرفت.
«میخاییل لومونوسوف»، علامه و ادیب روس قرن ۱۸ و بنیان گذار دانشگاه مسکو، اهل یکی از روستاهای «آرخانگلسک» بود. پدرش مرد متمولی بود که سوار بر کشتی، ماهی گیری و تجارت می کرد و در بعضی از سفرهایش، از جمله به جزایر «سالاوکی»، میخیاییل نوجوان را به همراه خود می برد. «میخاییل لومونوسوف» در خاطراتش هم از خودسوزی دوستانش و هم از «لابیرنت های شمال» یاد می کند. اساسا یکی از دلایل رویگردانی او از دین و علاقه اش به علم، همین خودسوزی دوستانش بود و باعث شد از دست پدرش که زندگی روستایی اما راحتی برایش در نظر داشت فرار کند و برای تحصیل به سنت پترزبورگ برود.
دسته مذهبی (Крестный ход) کنار صومعه «سالاوکی»
مسیحیان ارتودوکس، در مراسم خاصی مانند «خاج شویان» و «عید پاک» و همین طور در مواردی برای دور کردن بلا، با در دست داشتن چراغ و پرچم و صلیب و تمثال های حضرت مسیح (Icon)، چند بار دور کلیسا یا صومعه می چرخند یا بین ساختمان های کلیسا پیاده روی می کنند.
اهمیت جزایر «سالاوکی» در تاریخ روسیه، خیلی بیشتر از این هاست و صومعه «سالاوکی» در جریان جنگ های متعددی از جمله جنگ کریمه، به عنوان دژی محکم در برابر دشمن ایفای نقش کرد.
تصویر بنای یادبود تزار پتر کبیر در شهر «آرخانگلسک» و صومعه «سالاوکی» روی اسکناس ۵۰۰ روبلی
علاوه بر این، بخشی از صومعه «سالاوکی» به صورت زندان ساخته شده و در زمان حکومت تزاری، خیلی از زندانیان عقیدتی و سیاسی را آنجا می فرستادند. بعد از انقلاب روسیه و ورود کمونیسم، فعالیت های مذهبی صومعه تعطیل شد و زندان صومعه به عنوان یکی از اولین «گولاگ» های روسیه مورد استفاده قرار گرفت. «گولاگ» (GULAG) کمپ هایی کار اجباری در سراسر روسیه، به خصوص در مناطق سخت و دور افتاده بودند که زندانیان تبعیدی را به آنجا می فرستادند. شرایط «گولاگ» ها فوق العاده سخت بود. بخش وسیعی از سیبری توسط همین زندانیان بخت برگشته ساخته و آباد شدند.
«الکساندر سولژنیتسین» در کتاب «مجمع الجزایر گولاگ» به تفصیل در این باره و جزایر «سالاوکی» نوشته است. (دانلود نسخه PDF کتاب)
امروزه جزایر «سالاوکی» یکی از جاذبه های توریستی روسیه است. دسترسی این جزایر به فرودگاه و نزدیکی شان به بندر «آرخانگلسک»، سنت پترزبورگ و «کیژی پاگوست»، این جزایر را به یکی از مناطق پر رفت و آمد شمال روسیه بدل کرده است.
راهب های صومعه در حال کار
راهب صومعه در حال کار
«باشقیرستان» که به خاطر طبیعت خیلی زیبایش به «سوییس روسیه» هم معروف است، یکی از جمهوری های مسلمان نشین روسیه است که بین رودخانه «ولگا» و کوه های «اورال» قرار داد. گرگان خودمان را بگیرید بروید بالا، وارد خاک روسیه که بشوید، بعد از چند شهر به «اوفا»، پایتخت این جمهوری می رسید.
درباره «باشقیرستان» مفصل خواهیم نوشت، فعلا این آهنگ بومی که کاری از گروه «Argamak» است را داشته باشید تا بعد.
حوصله کنید و تا آخر گوش بدهید، آهنگ قشنگی است. 🙂
طبیعت باشقیرستان
کلیپ این آهنگ:
با سلام،
دوست داشتم بخشی از سفرم به روسیه را با شما در میان بگذارم.
داستان از اینجا شروع می شه: من علاقه مند به جهانگردی هستم ولی از جاهای توریستی که معمولا همه می رن خوشم نمی آد. دوست دارم به جاهای دور افتاده سفر کنم تا گوشه ای را ببینم که شاید کمتر کسی دیده.
این را هم بگم که من به اصطلاح بکپکر (Backpacker) هستم یعنی سفر را با هزینه کم انجام می دهم.
سفر من به داغستان در تابستان سال ۹۲ بود. قضیه این طور شروع شد که من خیلی راجع به داغستان شنیده بودم و برای من جالب بود که این جمهوری خودمختار در جنوبی ترین نقطه روسیه وجهه خوبی ندارد.
داغستان منطقه ای بسیار جالب است اکثریت جمعیت این منطقه مانند بخش وسیعی از قفقاز شمالی مسلمانند. در حدود سی زبان مختلف در آن صحبت می شود که مهم ترین آن ها درگین، لاک، لزگی، آذری، چچنی، تاباسرانی و بسیاری زبان های دیگر است.
بیش تر این زبان ها هیچ ربطی به هم ندارند و مردم به زبان روسی با هم صحبت می کنند.
طبیعت این منطقه بسیار زیبا و دست نخورده است که از یک طرف به دریای خزر و از سوی دیگر به کوه های زیبا قفقاز ختم می شود. منطقه داغستان بسیار سرسبز است و رودخانه های فراوانی چون سولاک، سامور، ترک و غیره در آن جاری است که مناظر چشم نوازی را می آفریند.
در کتب مسافرتی مثل Lonely Planet و سایت های روسی مثل ۲GIS تقریبا هیچ اطلاعاتی راجع به منطقه نیست.
از نظر پیشینه تاریخی داغستان قدیمی ترین منطقه روسیه است، شهر دربند قفقاز که توسط ساسانیان ساخته شده به عنوان جنوبی ترین و قدیمی ترین شهر روسیه بود و ثبت جهانی می باشد.
نکته جالب دیگر روستاهای این منطقه است که به آن ها آول می گویند. آول ها بر فراز کوه ها ساخته شده اند و تا حدی شبیه ماسوله یا اورامانات خودمان بسیار زیبا هستند.
یکی از آول های معروف کوباچی ست. نام قدیم این روستا به گفته اهالی منطقه زره گران بوده و در زمان ساسانیان جزو بهترین فلزکاران دولت ساسانی بوده اند. امروزه این مردم این روستا هنوز صنعت کاران ماهری هستند و صنایع دستی فراوانی درست میکنند.
پایتخت داغستان مخاچ قلعه نام دارد که بزرگ ترین شهر منطقه قفقاز شمال است. این شهر که توسط پطرکبیر ساخته شده دارای پارک های زیبا بوده و در شرق آن ساحل دریای خزر است که بسیار زیباست. یکی از دیدنی های مهم شهر مسجد جامع شهر است که به سبک عثمانی ساخته شده.
مردم داغستان بسیار مهمان نوازند. در طول سفرم همه کسایی که ملاقات کردم از پلیس و مغازه دار با من بسیار مهربانی کردند. یک بار وقتی به بقالی رفتم تا خرید کنم، پیرزن مغازه دار که فهمید من خارجی هستم با من به زبان آلمانی صحبت کرد که برایم بسیار جالب بود. علاوه بر آن من یک شب را در مخاچ قلعه و شبی را در دربند پیش دو خانواده گذراندم که بسیار مهمان نوازی کردند.
تصاویری که گذاشتم مربوط است به دره سولاک که رود خانه فیروزه ای رنگ سولاک به آرامی در عمق ۵۰ متری جریان داشت. پرواز عقاب ها صلابت توصیف ناپذیری ایجاد میکردند.
من به علت کمبود وقت مجبور شدم خیلی زود برگردم ولی آرزو دارم باز هم به آنجا برگردم.
اولین خط راه آهن در روسیه حدود ۱۸۰ سال پیش بین سنت پترزبورگ و شهر پوشکین افتتاح شد. حدود ۸۰ سال بعد، یعنی در سال های پایانی حکومت تزاری، روسیه طولانی ترین شبکه راه آهن جهان یعنی «راه آهن سراسری سیبری» یا «ترانس سیب» را افتتاح کرد.
این مسیر که حدود ۹۳۰۰ کیلومتر طول دارد، مسکو را در یک سفر یک هفته ای به «ولادی واستوک» در شرق روسیه و نزدیک دریای ژاپن وصل می کند.
با راه افتادن راه آهن در سیبری، این منطقه که تا قبل از آن به سختی قابل دسترسی بود، رشد چشمگیری پیدا کرد. علاوه بر این، شاخه هایی از این مسیر، روسیه را به چین و مغولستان وصل می کنند.
قطارهای این مسیر طولانی، هم کوپه های لوکس و درجه یک و اختصاصی دارد و هم «پلاتسکارت» که چیزی شبیه خوابگاه سربازخانه هاست.
قیمت بلیت مسیر مسکو – ولادی واستوک از حدود ۳۰۰ دلار شروع می شود و کوپه های لوکس حدود ۱۲۰۰ دلار قیمت دارند.
اگر قصد خرید بلیت دارید، این سایت به زبان انگلیسی به کارتان می آید: www.transsiberianexpress.net
لازم به توضیح است که با آغاز به کار راه آهن «چین اروپا» به طول ۱۳ هزار کیلومتر که چین را به اسپانیا متصل می کند، «راه آهن سراسری سیبری» از این به بعد در جایگاه دوم قرار دارد و دیگر طولانی ترین راه آهن دنیا نیست.
از نظر طول شبکه راه آهن، روسیه با داشتن حدود ۱۲۸ هزار کیلومتر خط آهن، در رتبه سوم دنیا بعد از آمریکا و چین قرار دارد. در مورد ایران، این رقم حدود ۱۳ هزار کیلومتر است.
بهروز بهادری فر
مطالب مرتبط:
پلاتسکارت
مونچگورسک (Monchegorsk) یکی از آلوده ترین شهرهای روسیه است.
وجود قبرستان مواد زاید فلزات سنگین و زباله های اتمی، دلیل این آلودگی است.
این منطقه دارای منابع عظیم مس و نیکل است و یک پایگاه نظامی هوایی روسیه هم در این منطقه استراتژیک قرار دارد.
این شهر در شبه جزیره کولا (Kola) بالای مدار قطب شمال و در نزدیکی مرز فنلاند و نروژ واقع شده که به دلیل جریان گلف استریم، آب و هوای معتدلی دارد.
سردترین نقطه روی کره زمین، ایستگاه فاقد سکنه «واستوک» روسیه در قطب جنوب است که دمای منفی ۸۹ را به ثبت رسانده است.
اما سردترین محل سکونت انسان، در شرق سیبری و در جمهوری «یاقوتستان» روسیه قرار دارد.
روستای «اویمیاکُن» (Oymyakon) با حداقل دمای ثبت شده منفی ۷۱ درجه
شهر کوچک «ورخویانسک» (Verkhoyansk) با حداقل دمای ثبت شده منفی ۷۰ درجه
و شهر «یاکوتسک» (Yakutsk) مرکز این جمهوری، با حداقل دمای ثبت شده منفی ۶۴ درجه
با توجه به جمعیت ۲۵۰ هزار نفری، «یاکوتسک» به عنوان سردترین شهر دنیا شناخته می شود.
جمهوری «یاقوتستان» که به نام های «یاکوتیا» و «ساخا» هم شناخته می شود، چیزی حدود دو برابر ایران، یعنی به انداره هندوستان مساحت دارد، اما با این وجود، جمعیت آن کمتر از یک میلیون نفر است.
حدود یک چهارم الماس دنیا در این جمهوری استخراج می شود و معدن الماس «میر» دومین حفره بزرگ حفر شده به دست بشر است که امروزه دیگر فعال نیست.
معادن غنی طلا، اورانیوم و ذغال سنگ از دیگر پایه های اقتصادی این جمهوری است.
رودخانه ۴۵۰۰ کیلومتری «لِنا» (Lena) یکی از رودخانه های مهم سیبری است که از نزدیکی دریاچه بایکال در جنوب این جمهوری سرچشمه می گیرد و به اقیانوس منجمد شمالی می ریزد. شهر «یاکوتسک» در حاشیه همین رودخانه واقع شده.
در زمان شوروی، برای آب‌رسانی به زمین های کشاورزی کم آب آسیای میانه، برنامه ای برای معکوس کردن جهت جریان رودخانه «لِنا» به اجرا گذاشته شد که شکست خورد و آثار مخربی روی محیط زیست باقی گذاشت.
یکی از دیدنی های یاقوتستان، صخره های سنگی زیبا معروف به «ستون های لِنا» (Lena Pillars) در حاشیه رودخانه «لِنا» و در نزدیکی شهر «یاکوتسک» است. در این باره به زودی مطلب جداگانه ای خواهیم داشت.
و اما سرما…
«آکوروم» (Akkurum) منطقه ای است کوهستانی در رشته کوه های «آلتای» روسیه، با صخره هایی به شکل قارچ.
رشته کوه های «آلتای» در غرب دریاچه بایکال و در نزدیکی مغولستان و چین واقع شده است.
