در شمال شرق سنت پترزبورگ و در آب های دریای سفید، ۶ جزیره کوچک به نام مجمع الجزایر «سالاوکی» (Solovki) وجود دارند که با وجود این که خیلی کوچک هستند، تاریخ و داستانی شنیدنی دارند.
این جزایر جزیی از استان «آرخانگلسک» هستند که مرکز آن، یعنی بندر «آرخانگلسک» (Arkhangelsk) یکی از مهمترین بنادر تاریخی روسیه بوده و هست.

همان طور که می دانید، در کشورهای مختلف دنیا چندین هزار لابیرنت (هزار تو) وجود دارد. ولی دانشمندان هنوز به این پرسش که چطور می شود که در طول تاریخ، یک طرح و ساختار ثابت در گوشه های مختلف دنیا، از مصر و هند و یونان گرفته تا روسیه و اسکاندیناوی و انگلیس و آمریکا، تکرار و ساخته شده، پاسخ قانع کننده ای پیدا نکرده اند.
در روسیه حدود ۵۰ لابیرنت وجود دارد و جزایر «سالاوکی» با داشتن ۳۵ لابیرنت سنگ چین شده در یک منطقه بسیار کوچک، در دنیا کم نظیر است. سالم ترین این لابیرنت ها در جزیره «خرگوش بزرگ» قرار دارند که قطری بین ۶ تا ۲۵ متر و قدمتی چند هزار ساله دارند.

بخش دیگری از هویت تاریخی این جزایر، صومعه «سالاوکی» است. این مجموعه زیبا با قدمتی بیش از ۵۰۰ سال به عنوان یکی از مهمترین میراث فرهنگی روسیه به همراه لابینرت ها در یونسکو به ثبت رسیده است.
صومعه «سالاوکی» به سرعت به یکی از مهم ترین، شکوفا ترین و ثروتمندترین مراکز مذهب ارتودوکس روسیه بدل شد، به طوری که حتی به دولت مرکزی مالیات می داد.

اما اوسط قرن ۱۷ میلادی، یعنی کمی بعد از مرگ شاه عباس صفوی در ایران، یک سری اصلاحات مذهبی در روسیه به اجرا گذاشته شد که ناخواسته شکاف عمیقی بین مسیحیان روسیه به وجود آورد. آن عده که مخالف اصلاحات بودند («راسکولنیک» ها یا «باورمندان قدیم») به شدت مورد آزار و اذیت و تهدید حکومت قرار می گرفتند. بعضی از این«باورمندان قدیم» به قدری مخالف اصلاحات مذهبی بودند که مرگ را بر ننگ مذهب جدید ترجیح داده و به طور دسته جمعی خود را در کلبه های چوبی قفل کرده و به آتش می کشیدند.
در این دوران بود که صومعه «سالاوکی» از پذیرش اصلاحات سر باز زد و به همین دلیل برای ۸ سال تحت محاصره نیروهای حکومت تزاری قرار گرفت.

«میخاییل لومونوسوف»، علامه و ادیب روس قرن ۱۸ و بنیان گذار دانشگاه مسکو، اهل یکی از روستاهای «آرخانگلسک» بود. پدرش مرد متمولی بود که سوار بر کشتی، ماهی گیری و تجارت می کرد و در بعضی از سفرهایش، از جمله به جزایر «سالاوکی»، میخیاییل نوجوان را به همراه خود می برد. «میخاییل لومونوسوف» در خاطراتش هم از خودسوزی دوستانش و هم از «لابیرنت های شمال» یاد می کند. اساسا یکی از دلایل رویگردانی او از دین و علاقه اش به علم، همین خودسوزی دوستانش بود و باعث شد از دست پدرش که زندگی روستایی اما راحتی برایش در نظر داشت فرار کند و برای تحصیل به سنت پترزبورگ برود.

دسته مذهبی (Крестный ход) کنار صومعه «سالاوکی»
مسیحیان ارتودوکس، در مراسم خاصی مانند «خاج شویان» و «عید پاک» و همین طور در مواردی برای دور کردن بلا، با در دست داشتن چراغ و پرچم و صلیب و تمثال های حضرت مسیح (Icon)، چند بار دور کلیسا یا صومعه می چرخند یا بین ساختمان های کلیسا پیاده روی می کنند.

اهمیت جزایر «سالاوکی» در تاریخ روسیه، خیلی بیشتر از این هاست و صومعه «سالاوکی» در جریان جنگ های متعددی از جمله جنگ کریمه، به عنوان دژی محکم در برابر دشمن ایفای نقش کرد.

تصویر بنای یادبود تزار پتر کبیر در شهر «آرخانگلسک» و صومعه «سالاوکی» روی اسکناس ۵۰۰ روبلی

علاوه بر این، بخشی از صومعه «سالاوکی» به صورت زندان ساخته شده و در زمان حکومت تزاری، خیلی از زندانیان عقیدتی و سیاسی را آنجا می فرستادند. بعد از انقلاب روسیه و ورود کمونیسم، فعالیت های مذهبی صومعه تعطیل شد و زندان صومعه به عنوان یکی از اولین «گولاگ» های روسیه مورد استفاده قرار گرفت. «گولاگ» (GULAG) کمپ هایی کار اجباری در سراسر روسیه، به خصوص در مناطق سخت و دور افتاده بودند که زندانیان تبعیدی را به آنجا می فرستادند. شرایط «گولاگ» ها فوق العاده سخت بود. بخش وسیعی از سیبری توسط همین زندانیان بخت برگشته ساخته و آباد شدند.
«الکساندر سولژنیتسین» در کتاب «مجمع الجزایر گولاگ» به تفصیل در این باره و جزایر «سالاوکی» نوشته است. (دانلود نسخه PDF کتاب)

امروزه جزایر «سالاوکی» یکی از جاذبه های توریستی روسیه است. دسترسی این جزایر به فرودگاه و نزدیکی شان به بندر «آرخانگلسک»، سنت پترزبورگ و «کیژی پاگوست»، این جزایر را به یکی از مناطق پر رفت و آمد شمال روسیه بدل کرده است.

راهب های صومعه در حال کار

راهب صومعه در حال کار

ادامه‌ی خواندن→