برای حدود ۶۰ سال اقتصاد شوروی به صورت صد در صد دولتی اداره می شد. تولید، قیمت گذاری، توزیع و همه و همه توسط دولت مرکزی و کمیته ای به نام «گوس پلان» (Gosplan) برنامه ریزی و ابلاغ می شد. روبل، واحد پول ملی، وابستگی به ارزهای خارجی نداشت و اقتصاد بازار آزاد در آن زمان خیانت به ارزش های کمونیستی تلقی می شد.

بعد از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱، کشور وارد یک دوره گذار از اقتصاد بسته و دولتی به اقتصاد بازار آزاد شد. می توان تصور کرد که در این بین، مردم چه دوران سختی را از سر گذراندند.
آیا می توانید تورم ۲۵۰۰ درصدی را تصور کنید؟ یعنی قیمت اجناس ظرف یک سال ۲۵ برابر گران تر شدند. دولت تلاش کرد که اوضاع را کنترل کند و بعد از سه سال تورم را به حدود ۲۲۰ درصد رساند.

فروش همزمان کفش دست دوم و خرید ارز خارجی!

چند سال بعد از آن دوباره بحران روبل و کاهش بی سابقه پول ملی اتفاق افتاد. تصور کنید مبلغی را برای خرید ماشین پس انداز کرده اید. اگر بر فرض خوش شانسی، بانکی که پول شما نزد اوست ورشکسته نشده باشد، پول شما دیگر به اندازه یک سبد خرید منزل هم ارزش ندارد، چه برسد به ماشین!
در این اوضاع بود اکثریت مردم به نان شب محتاج و عده محدودی هم با فرصت طلبی و هوشمندی میلیاردر شدند. بسیاری از مافیاهای اقتصادی در این دوران شکل گرفتند و هفت تیر کشی برای حذف رقبای سیاسی و اقتصادی رواج پیدا کرد.
تصور بسیاری از ایرانیان از روسیه امروز، در این دوران خاکستری گیر کرده و خود را با تغییرات سریع جامعه روسیه تطبیق نداده است.

همان طور که در این عکس ها می بینید، زن و مرد و پیر و جوان در کنار خیابان دستفروشی می کنند. سال ۱۹۹۱ است و دیگر خرید و فروش جرم نیست و قبحش را از دست داده. در حالی که تا قبل از آن، خرید و فروش کالا و ارز جرم نابخشودنی بود.

امروزه البته شرایط کاملا تغییر کرده و روسیه به کشوری شدیدا مصرف گرا و تجمل گرا تبدیل شده است. اما همچنان با مشکلات اقتصادی بزرگی از جمله وابستگی شدید به نفت و گاز و منابع طبیعی، فساد مالی و فاصله شدید طبقاتی روبرو است. بحران جدید مالی در روسیه و کاهش ارزش روبل به واسطه مسایل اوکراین، خاطرات مردم از آن سال های سخت و نه چندان دور را دوباره زنده کرده است.

بهروز بهادری فر

مطالب مرتبط
صف در شوروی
روبل، واحد پول روسیه
بابوشکا
صف برای «مک دونالدز» در شوروی

فروش شراب